Vì sao stress và trầm cảm thường bị nhầm lẫn?
Theo khảo sát từ
Mental Health Foundation (UK), 51% người từng trải qua stress cũng báo cáo có dấu hiệu trầm cảm và 61% xuất hiện triệu chứng lo âu. Những con số này cho thấy ranh giới giữa stress và trầm cảm trong trải nghiệm thực tế của con người là rất mờ nhạt. Tuy nhiên, sự nhầm lẫn này có thể dẫn đến hệ quả đáng lo: chọn sai cách xử lý, chậm trễ trong việc tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp.
Việc gán nhãn mọi trạng thái mệt mỏi tinh thần là “stress” có thể khiến bạn bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo của trầm cảm, đây là một rối loạn tâm thần có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không can thiệp kịp thời.
Stress và trầm cảm có giống nhau không? Câu trả lời là: không hoàn toàn. Tuy có một số biểu hiện tương đồng, nhưng hai trạng thái này khác nhau về cơ chế sinh học, thời gian kéo dài và phương pháp xử lý.
Thực tế, cả hai tình trạng này đều có thể gây:
- Mất ngủ, khó ngủ hoặc giấc ngủ không sâu
- Cảm giác mệt mỏi dai dẳngKhó tập trung, dễ cáu gắt
- Giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày
Tuy nhiên:
Stress là phản ứng tâm lý, sinh lý tạm thời trước áp lực cụ thể (ví dụ: deadline, mâu thuẫn cá nhân, biến cố lớn…). Khi áp lực được giải tỏa, tình trạng stress thường tự giảm hoặc biến mất. Cortisol (hormone căng thẳng) được kích hoạt trong giai đoạn này.
Trầm cảm là một rối loạn cảm xúc, được định nghĩa trong DSM‑5 là tình trạng kéo dài ít nhất 2 tuần với tối thiểu
5 trong 9 triệu chứng đặc trưng, bao gồm: buồn bã sâu sắc, mất hứng thú, giảm năng lượng, thay đổi ăn ngủ, suy nghĩ tiêu cực hoặc ý nghĩ tự sát.
Vì vậy, hiểu rõ “stress và trầm cảm khác nhau như thế nào” là bước đầu tiên để tự nhận diện đúng vấn đề của bản thân.
Stress và trầm cảm khác nhau như thế nào?
Tiêu chí | Stress | Trầm cảm |
Nguyên nhân | Áp lực rõ ràng (công việc, tài chính, gia đình…) | Không rõ lý do, có thể xuất hiện tự phát hoặc từ stress mạn tính |
Thời gian | Ngắn hạn (vài ngày, vài tuần) | Dài hạn (≥ 2 tuần liên tục với nhiều triệu chứng) |
Cảm xúc chủ đạo | Lo âu, căng thẳng, dễ bị kích động | Buồn bã, mất ý chí, vô vọng |
Phục hồi tự nhiên | Có thể cải thiện sau nghỉ ngơi, thiền, điều chỉnh thói quen | Hiếm khi tự hồi phục, cần trị liệu chuyên môn |
Phân loại DSM‑5 | Không được xem là rối loạn tâm thần chính thức | Rối loạn trầm cảm lớn (Major Depressive Disorder) |
Vậy nếu đi sâu,
biểu hiện nào là stress, biểu hiện nào là trầm cảm? Để giúp bạn tự quan sát và có nhận định cơ bản về tình trạng tâm lý bản thân,
Yangmiwa đã phân nhóm các biểu hiện ban đầu theo 4 khía cạnh trong bảng sau:
Khía cạnh | Stress | Trầm cảm |
Cảm xúc | Lo âu, dễ cáu, hồi hộp | Buồn sâu sắc, vô cảm, tuyệt vọng |
Tư duy | Hay suy nghĩ tiêu cực về hiện tại | Cảm thấy bản thân vô dụng, có thể có ý nghĩ tự làm hại bản thân |
Hành vi | Làm việc quá sức hoặc phản ứng quá mức với vấn đề nhỏ | Thu mình, né tránh xã hội, mất động lực, có thể có hành vi tự hại bản thân |
Thể chất | Tim đập nhanh, khó ngủ, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa, có thể dẫn đến thay đổi cân nặng nhẹ | Mệt mỏi dai dẳng, thay đổi cân nặng nghiêm trọng, giấc ngủ đảo lộn kéo dài |
Các biểu hiện liệt kê ở trên không hoàn toàn chính xác hoàn toàn cho mọi trường hợp. Mỗi cá nhân có thể trải nghiệm stress hoặc trầm cảm theo cách khác nhau, với mức độ và biểu hiện không giống nhau. Để có đánh giá đầy đủ và chính xác hơn, bạn nên tham khảo các tiêu chí trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê bệnh tâm thần (DSM-5) hoặc tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ phù hợp.
Cách xử lý phù hợp khi bạn không chắc mình bị gì
Nếu chỉ đơn thuần là stress, bạn có thể:
- Thiết lập lại thói quen sống lành mạnh (ăn, ngủ, vận động, bổ sung thực phẩm bảo vệ sức khỏe phù hợp)
- Thực hành thiền, yoga, hít thở sâu
- Giới hạn kỳ vọng bản thân và học cách nói “không” đúng lúc
Nếu có dấu hiệu trầm cảm rõ rệt, điều quan trọng là:
- Không tự chẩn đoán sâu và tự ý dùng thuốc.
- Nên tìm đến chuyên gia sức khỏe tâm thần để được đánh giá đúng và điều trị theo hướng phù hợp.
Hiện nay,
Nicotinamide Mononucleotide (NMN) là một hoạt chất đang gây được tiếng vang trong giới chuyên môn và cộng đồng chống lão hóa nhờ khả năng bổ sung năng lượng, cải thiện chức năng tế bào và hỗ trợ phục hồi thể chất, tinh thần cho cơ thể, đặc biệt là sau stress hoặc trầm cảm. Nhiều nghiên cứu đã và đang được thực hiện để chứng minh hiệu quả vượt trội này đối với sức khỏe thần kinh.
Yang NMN 15000 mg là sản phẩm bổ sung NMN tinh khiết, ứng dụng công nghệ Liposome từ Nhật Bản được xem là lựa chọn hỗ trợ hiệu quả, giúp phục hồi thể chất và chức năng thần kinh đồng thời bổ sung năng lượng, cải thiện sức khỏe toàn diện.
Stress và trầm cảm là hai trạng thái tâm lý khác nhau về nguyên nhân, thời gian kéo dài, mức độ ảnh hưởng và cách xử lý. Tuy có nhiều biểu hiện dễ nhầm lẫn, nhưng nếu phân biệt được sớm, bạn sẽ chọn được hướng xử lý đúng đắn: tự điều chỉnh nếu stress hoặc tìm chuyên môn nếu trầm cảm. Đừng chờ đến khi bạn “không còn đủ sức để chống đỡ”. Sức khỏe tâm thần xứng đáng được quan tâm đúng mực cũng như bất kỳ vấn đề thể chất nào khác.
Nguồn tham khảo, trích dẫn:
1. Stress: statistics
2. How Depression Is Diagnosed According to the DSM-5:
3. The Effects of Psychological Stress on Depression:
4. The Relationship Between Burnout, Depression, and Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis:
