Ăn nhiều gây béo phì như thế nào?

Ăn nhiều gây béo phì thế nào theo mô hình cân bằng năng lượng?

Theo bác sĩ, ăn nhiều béo phì kéo theo sự gia tăng đáng kể nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm, bao gồm bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường loại 2 và cả một số bệnh ung thư. Bệnh béo phì hiện nay được đánh giá chủ yếu xuất phát từ các yếu tố môi trường bên ngoài với 2 mô hình giải quyết nguyên nhân béo phì đã được phát triển. 

Với mô hình cân bằng năng lượng (là mô hình phổ biến và lâu đời), việc tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm chế biến sẵn dù ngon miệng nhưng lại rất giàu năng lượng sẽ dẫn đến tăng cân, béo phì. Do đó, mô hình cân bằng năng lượng sẽ ủng hộ cho giả thuyết ăn nhiều béo phì. 

Hướng dẫn chế độ ăn uống dành cho người Mỹ trong giai đoạn 2020 đến 2025 được xây dựng dựa trên mô hình này tuyên bố rằng để giảm cân thì người bệnh phải cắt giảm calo nhận được từ thực phẩm và đồ uống, đồng thời phải tăng cường tiêu hao năng lượng dư thừa thông qua các hoạt động thể chất.

Tuy nhiên, mô hình cân bằng năng lượng vẫn tồn tại một số sai sót cơ bản. Trong đó các chuyên gia cho rằng mặc dù hạn chế calo ban đầu có thể giúp giảm cân nhưng sự thay đổi của các phản ứng sinh học diễn ra trong cơ thể, chẳng hạn như giảm tỷ lệ trao đổi chất và tăng cảm giác đói, cuối cùng vẫn sẽ chống lại việc giảm cân.

Bên cạnh đó, bất chấp thông điệp sức khỏe kêu gọi mọi người ăn ít hơn và tập thể dục nhiều hơn đã tồn tại từ rất lâu thì tỷ lệ béo phì và các bệnh liên quan vẫn gia tăng đều đặn. Điều này cho thấy giả thuyết ăn nhiều béo phì theo mô hình cân bằng năng lượng vẫn còn nhiều bất cập.

Ăn nhiều béo phì theo mô hình Carbohydrate-Insulin

Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng Hoa Kỳ ủng hộ mô hình Carbohydrate-Insulin cho các nguyên nhân gây béo phì. Theo mô hình này, ăn nhiều béo phì có thể không phải là nguyên nhân chính. Thay vào đó, nguyên nhân gốc rễ của đại dịch béo phì lại liên quan nhiều hơn đến những thứ chúng ta ăn thay vì số lượng thực phẩm đã tiêu thụ. Mặc dù đã ra đời từ đầu những năm 1900 nhưng quan điểm kể trên được đưa ra gần đây chính là quan điểm mô tả toàn diện nhất về mô hình Carbohydrate-Insulin.

Các nhà khoa học đánh giá mô hình Carbohydrate-Insulin sẽ là giải pháp thay thế tốt hơn để chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh sinh của béo phì so với mô hình cân bằng năng lượng. Tác giả chính của mô hình này, Tiến sĩ David Ludwig, nói rằng nếu chỉ dựa vào mô hình cân bằng năng lượng thì sẽ không đủ để giải thích các nguyên nhân sinh học của hiện tượng tăng cân: Ví dụ, trong giai đoạn tăng trưởng cơ thể vượt bậc, trẻ ở lứa tuổi thanh thiếu niên có thể gia tăng đáng kể lượng thức ăn nạp vào thêm 1.000 calo mỗi ngày. Câu hỏi đặt ra là ăn quá nhiều ở lứa tuổi này có gây ra sự tăng trưởng cơ thể vượt bậc hay ngược lại chính sự tăng trưởng vượt bậc sẽ khiến trẻ tuổi thanh thiếu niên nhanh đói và ăn quá nhiều?

Theo mô hình Carbohydrate-Insulin, hiện tượng cân bằng năng lượng tích cực và tăng tích trữ chất béo sẽ liên quan đến mô hình ăn kiêng hiện đại, được đặc trưng bởi việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có tải lượng đường huyết cao, đặc biệt là carbohydrate đã qua chế biến và có khả năng tiêu hóa nhanh. Chính những thực phẩm này gây ra các phản ứng nội tiết tố làm thay đổi quá trình trao đổi chất của cơ thể, qua đó thúc đẩy tích trữ chất béo gây tăng cân và béo phì. 

Tiêu thụ Carbohydrate dẫn đến tăng tiết hormone Insulin và đồng thời ức chế tiết Glucagon. Sự thay đổi nội tiết này cho phép các tế bào mỡ dự trữ nhiều calo hơn kèm theo đó giảm lượng calo trong chế độ ăn uống dùng để cung cấp năng lượng cho cơ bắp và hoạt động trao đổi chất. Quá trình trao đổi chất cơ bản cũng có thể chậm lại để tiết kiệm năng lượng. Với những lý do kể trên, cả phản ứng nội tiết tố và trao đổi chất với nguồn calo trong chế độ ăn uống sẵn có khiến những người theo chế độ ăn kiêng có lượng đường huyết cao sẽ tăng cảm giác đói, mặc dù vẫn tiếp tục tăng tích trữ mỡ thừa.

Ngoài ra, mô hình Carbohydrate-Insulin cũng đưa ra các chiến lược quản lý cân nặng lâu dài và hiệu quả. Điều này là do con người có thể tự kiểm soát những gì họ ăn hơn là số lượng ăn bao nhiêu. Thay vì khuyến khích mọi người ăn ít hơn (chiến lược thường không hiệu quả về lâu dài), mô hình Carbohydrate-Insulin sẽ tập trung nhiều hơn vào những gì chúng ta tiêu thụ. Tiến sĩ Ludwig giải thích rằng “việc giảm tiêu thụ carbohydrate tiêu hóa nhanh sẽ làm giảm động lực cơ bản để lưu trữ chất béo trong cơ thể. Kết quả là, mọi người có thể giảm cân mà ít cảm thấy đói và vật lộn với cơn đói hơn ”.

Các tác giả của mô hình này thừa nhận rằng các nghiên cứu trong tương lai là cần thiết để so sánh tính hợp lệ của cả 2 mô hình và thậm chí tạo ra các mô hình mới phù hợp hơn với bằng chứng khoa học. Điều quan trọng là công việc chống béo phì phải được ưu tiên trong môi trường công nghiệp thực phẩm và hiện đại do gánh nặng ngày càng tăng của các bệnh liên quan đến béo phì trên toàn thế giới. 

Ngày nay, ngoài kế hoạch ăn uống khoa học và tập luyện hợp lý thì bạn cũng có thể cân nhắc sử dụng thêm các thực phẩm bảo vệ sức khỏe có chứa thành phần hoạt chất quý như: Glabridin chiết xuất linh thảo, L-Carnitine, Piperine, Coenzyme Q10, ALA (Alpha Lipoic Acid) chiết xuất rau bina…. để giúp tăng vận chuyển glucose vào cơ, khống chế cảm giác đói và giảm tích trữ glucose,… Đồng thời tăng phân giải chất béo, ngăn mỡ tích tụ ở nội tạng, nhờ đó hỗ trợ giảm cân, giảm mỡ hiệu quả và bền vững.