Khi nào nên dùng thuốc ổn định tâm lý?

Thuốc ổn định tâm trạng là gì?

Thuốc ổn định tâm trạng là thuốc được sử dụng trong điều trị rối loạn lưỡng cực, khi tâm trạng của một người thay đổi từ cảm giác chán nản sang cảm giác “hưng cảm” cao độ hoặc ngược lại. Những loại thuốc này có thể giúp giảm tâm trạng thất thường và ngăn chặn các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm.

Lithium, thuốc chống co giật (như Carbamazepin, Lamotrigine, Valproate) và thuốc chống loạn thần (như Clozapine, Olanzapine, Quetiapine, Risperidone) là ba loại thuốc chính được sử dụng làm để ổn định tinh thần.

Khi nào nên dùng thuốc ổn định tâm lý?

Thuật ngữ “lưỡng cực” đề cập đến hai thái cực của tâm trạng: hưng cảm và trầm cảm. Những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực thường trải qua những trạng thái cực đoan này vào những thời điểm khác nhau, mặc dù hai trạng thái tâm trạng có thể xảy ra cùng nhau (được gọi là trạng thái hỗn hợp). Với chứng rối loạn lưỡng cực, mọi người cũng có thể có những khoảng thời gian mà tâm trạng của họ được cân bằng. Thuốc ổn định tâm trạng có thể giúp giữ tâm trạng của người bị rối loạn lưỡng cực trong phạm vi cân bằng này.

Điều trị bằng thuốc ổn định tâm trạng có thể làm giảm các triệu chứng rối loạn lưỡng cực và tăng khả năng theo đuổi sở thích của họ và tham gia đầy đủ hơn vào các mối quan hệ của họ.

Thuốc ổn định tinh thần thường được coi là nền tảng của điều trị rối loạn lưỡng cực; tuy nhiên, kết hợp thuốc với các hình thức trị liệu và hỗ trợ khác có thể giúp bạn phục hồi và duy trì sức khỏe. Các hình thức trị liệu trò chuyện đã được chứng minh là có ích với chứng rối loạn lưỡng cực là liệu pháp nhịp điệu giữa các cá nhân và xã hội, liệu pháp hành vi nhận thức và giáo dục tập trung vào gia đình về chứng rối loạn lưỡng cực. Các hỗ trợ khác có thể bao gồm hỗ trợ đồng đẳng, tư vấn về trường học và việc làm, hỗ trợ về nhà ở và việc làm. Xây dựng một chế độ ăn uống bổ dưỡng, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc cũng rất quan trọng, cũng như giảm thiểu việc sử dụng rượu và cafein, tránh sử dụng chất gây nghiện.

Lưu ý khi sử dụng thuốc ổn định tâm trạng

Tùy vào loại thuốc ổn định tâm trạng khác nhau sẽ có những tác dụng phụ cần lưu ý khác nhau. Với một số loại thuốc, tác dụng phụ được giữ ở mức tối thiểu thông qua việc theo dõi thường xuyên nồng độ thuốc trong máu. Một số người không gặp tác dụng phụ, trong khi những người khác có thể gặp các tác dụng phụ. Theo đó, các dụng phụ thường giảm bớt khi tiếp tục điều trị.

Kiểm tra thông tin do bác sĩ hoặc dược sĩ cung cấp về tác dụng cụ thể của bất kỳ loại thuốc nào bạn đã được kê đơn. Nếu tác dụng phụ không nhẹ và không thể chịu đựng được thì bạn hãy cho bác sĩ biết càng sớm càng tốt. Bác sĩ có thể:

• Điều chỉnh liều lượng thuốc ổn định tâm lý
• Đề nghị  dùng thuốc vào một thời điểm khác trong ngày
• Đề nghị bạn dùng thuốc với thức ăn
• Kê toa các loại thuốc ổn định tâm trạng khác để giúp kiểm soát tác dụng phụ
• Thay đổi thuốc

Dưới đây là một vài thông tin thêm về tác dụng phụ cho từng loại thuốc giúp ổn định tinh thần.

• Uống đúng liều lượng
  • Với Lithium, Carbamazepine và Divalproex, liều lượng dựa trên lượng thuốc có trong máu và đáp ứng với điều trị của mỗi người. Điều này có nghĩa là liều lượng khác nhau đối với những người dùng nó. Các mẫu máu được lấy thường xuyên để đảm bảo rằng liều lượng không quá cao cũng không quá thấp. Uống ít hơn có thể không hiệu quả và uống nhiều hơn có thể khiến người bệnh bị ốm.
  • Liều lượng phù hợp nằm trong một phạm vi, chứ không phải là một điểm chính xác. Nó có thể thay đổi theo thời gian, tùy thuộc vào việc thuốc đang được sử dụng để điều trị các triệu chứng hưng cảm hoặc trầm cảm tích cực hay để giúp ngăn ngừa các triệu chứng quay trở lại. Vào những ngày dự kiến ​​kiểm tra nồng độ trong máu, hãy đợi cho đến sau khi xét nghiệm mới dùng liều vào buổi sáng để tránh kết quả không chính xác.
  • Nếu đang dùng Carbamazepine, hãy tránh uống nước bưởi, vì nó có thể làm tăng mức độ của loại thuốc này trong cơ thể.
• Kiểm soát tác dụng phụ
  • Các thuốc có tác dụng ổn định tinh thần có thể làm tăng độ nhạy cảm với ánh nắng mặt trời. Theo đó, bạn hãy bôi kem chống nắng khi ở ngoài trời để tránh bị bỏng.
  • Để giảm đau dạ dày, hãy dùng liều với thức ăn hoặc sữa.
  • Nếu thuốc gây buồn ngủ, hãy hỏi bác sĩ xem liệu có thể uống thuốc trước khi đi ngủ hay không.
  • Uống thuốc ổn định tinh thần có thể gây tăng cân. Tập thể dục thường xuyên và ăn một chế độ ăn ít chất béo, ít đường, nhiều chất xơ (ví dụ như cám, trái cây và rau quả) có thể giúp ngăn ngừa tăng cân.
  • Nếu tác dụng phụ gây rắc rối hoặc nghiêm trọng, bạn có thể làm tốt hơn với liều lượng thấp hơn. Nói chuyện với bác sĩ để được tư vấn thêm.

Có lựa chọn thay thế cho thuốc ổn định tâm trạng không?

Quản lý một tình trạng như rối loạn lưỡng cực mà không có thuốc ổn định tâm trạng có thể là một thách thức. Nhưng thuốc không phù hợp với tất cả mọi người. Có một số cách khác để quản lý tâm trạng có thể được áp dụng cùng với việc dùng thuốc, hoặc thay vì dùng thuốc. Một số lựa chọn thay thế phổ biến như:

• Liệu pháp nói chuyện: Liệu pháp hành vi nhận thức, trị liệu giữa các cá nhân, trị liệu cặp đôi nhận thức-hành vi, gia đình can thiệp là các loại  liệu pháp nói chuyện thường được áp dụng.

• Viết nhật ký tâm trạng: Ghi nhật ký về cảm giác của mình hàng ngày, để giúp phát hiện các kiểu thay đổi tâm trạng theo thời gian. Điều này có thể giúp bạn học cách tránh những tình huống mà bạn biết có thể gây ra một giai đoạn trầm cảm hoặc hưng cảm trong tương lai.
• Hỗ trợ ngang hàng: Hỗ trợ ngang hàng cho phép bạn tạo kết nối với những người có trải nghiệm tương tự hoặc chia sẻ với bạn.
• Chăm sóc sức khỏe thể chất: 
  • Ngủ đủ giấc:  Đối với nhiều người mắc chứng rối loạn lưỡng cực, giấc ngủ bị xáo trộn có thể vừa là nguyên nhân vừa là triệu chứng của các cơn. Ngủ đủ giấc có thể giúp giữ tâm trạng ổn định hoặc rút ngắn một cơn. 
  • Chọn thức ăn và uống phù hợp: Ăn một chế độ ăn uống cân bằng và bổ dưỡng có thể giúp bạn cảm thấy khỏe khoắn, suy nghĩ rõ ràng và làm dịu tâm trạng.
  • Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục có thể giúp ích bằng cách sử dụng hết năng lượng khi bạn cảm thấy hưng phấn và giải phóng endorphin (hóa chất tạo cảm giác dễ chịu trong não) khi bạn cảm thấy buồn. Tập thể dục nhẹ nhàng, như yoga hoặc bơi lội, cũng có thể giúp thư giãn và kiểm soát căng thẳng. 

Ngoài ra, để chăm sóc sức khỏe về thể chất tốt hơn, bạn cũng có thể sử dụng thực phẩm chức năng giúp bổ sung, tái sinh năng lượng, cải thiện sức khỏe thể chất lẫn tinh thần từ sâu bên trong.