vi
Tiếng Việt
vi
Tiếng Việt
English
English
日本語
日本語
Chia sẻ:

Insulin và kháng insulin là gì?

03/07/2023
Khi bệnh béo phì và tiểu đường trở thành dịch bệnh ở các nước phát triển, vai trò của insulin và đề kháng insulin đang trở nên nổi bật. Hiểu được vai trò của insulin trong quá trình sinh lý trên phạm vi rộng và những ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp, bài tiết, cùng với các hoạt động của nó từ cấp độ phân tử đến toàn bộ cơ thể có ý nghĩa quan trọng đối với nhiều bệnh mãn tính. Vậy insulin và đề kháng insulin là gì?

Insulin là gì?

Insulin là một hormone peptide được tiết ra bởi các tế bào beta của đảo tụy Langerhans và duy trì mức đường huyết bình thường bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho sự hấp thu glucose của tế bào, điều hòa chuyển hóa carbohydrate, lipid, protein và thúc đẩy sự phân chia và tăng trưởng của tế bào thông qua các tác động phân bào của nó.

Insulin là một dipeptide chứa các chuỗi A và B tương ứng, được liên kết bởi các cầu nối disulphide và chứa 51 axit amin với trọng lượng phân tử là 5802. Điểm đẳng điện của nó là pH 5.5. Chuỗi A gồm 21 axit amin và chuỗi B gồm 30 axit amin. Chuỗi A có một chuỗi xoắn ở đầu N được liên kết với chuỗi xoắn ở đầu C đối song song. Chuỗi B có một phân đoạn xoắn ốc trung tâm. Hai chuỗi được nối với nhau bằng 2 liên kết disulphide, nối các vòng xoắn ở đầu N và C của chuỗi A với chuỗi xoắn trung tâm của chuỗi B. Trong pro-insulin, một peptide kết nối liên kết đầu N của chuỗi A với đầu C của chuỗi B.

Insulin được mã hóa trên nhánh ngắn của nhiễm sắc thể 11 và được tổng hợp trong tế bào beta của đảo tụy Langerhans dưới dạng tiền chất của nó là tiền insulin. Proinsulin được tổng hợp trong các ribosome của mạng lưới nội chất thô từ mRNA dưới dạng tiền proinsulin. Tiền proinsulin được hình thành bằng cách tổng hợp tuần tự peptide tín hiệu, chuỗi B, peptide kết nối và sau đó là chuỗi A bao gồm một chuỗi đơn gồm 100 axit amin. Việc loại bỏ peptide tín hiệu tạo thành tiền insulin, proinsulin này thu được cấu trúc 3 chiều đặc trưng của nó trong mạng lưới nội chất. Các túi tiết vận chuyển tiền insulin từ RER đến bộ máy golgi, nơi có môi trường nước giàu kẽm và canxi tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành các hexamers tiền insulin hòa tan có chứa kẽm. Khi các túi dự trữ chưa trưởng thành hình thành từ golgi, các enzyme hoạt động bên ngoài golgi sẽ chuyển đổi tiền insulin thành insulin và C-peptide. Insulin tạo thành hexamer chứa kẽm không hòa tan, kết tủa dưới dạng tinh thể ổn định về mặt hóa học ở pH 5.5. Khi các hạt trưởng thành được tiết vào tuần hoàn bằng quá trình xuất nào, insulin và tỷ lệ C-peptide cân bằng được giải phóng. Proinsulin và kẽm thường chiếm không quá 6% lượng bài tiết của tế bào tiểu đảo.

Bài tiết insulin từ các tế bào tiểu đảo vào các tĩnh mạch cửa có tính dao động đặc trưng, phản ứng sự tổng hợp của các đợt bài tiết phối hợp từ hàng triệu tế bào tiểu đảo. Một mô hình giải phóng insulin dao động cực đại ngoài sự thay đổi sau bữa ăn đã được báo cáo. Để đáp ứng với một kích thích như glucose, sự tiết insulin đặc trưng là hai pha, với giai đoạn đầu tiết insulin nhanh, sau đó là sự giải phóng hormone ít mãnh liệt hơn nhưng kéo dài hơn. Glucose có nhiều ảnh hưởng đến quá trình sinh tổng hợp và bài tiết insulin.

Sự tổng hợp và bài tiết insulin được điều hòa bởi cả cơ chế tiết chất dinh dưỡng và không phải chất dinh dưỡng, trong bối cảnh các kích thích môi trường và tác động qua lại của các hormon khác. Các chất dinh dưỡng như glucose dường như kích hoạt sự tiết insulin từ tế bào beta bằng cách tăng ATP nội bào và đóng các kênh K+-ATP. Việc tạo ra AMP vòng và các chất trung gian năng lượng tế bào khác cũng được tăng cường, tăng cường giải phóng insulin hơn nữa. Glucose không cần tác dụng của insulin để đi vào tế bào beta. Các chất tiết không phải chất dinh dưỡng có thể hoạt động thông qua các kích thích thần kinh như con đường cholinergic và adrenergic hoặc thông qua các hormon peptide và axit amin cation.

Glucose là tác nhân kích thích chính để tiết insulin, mặc dù các chất dinh dưỡng đa lượng khác, hormone, yếu tố thể dịch và đầu vào thần kinh có thể thay đổi phản ứng này. Insulin cùng với glucagon - hormon đối kháng chính của nó điều chỉnh nồng độ glucose trong máu. Các tế bào beta tuyến tụy tiết ra 0.25- 1.5 đơn vị insulin mỗi giờ trong trạng thái nhịn ăn, đủ để cho phép glucose phụ thuộc vào insulin xâm nhập vào tế bào. Mức này ngăn chặn quá trình thủy phân không kiểm soát được của chất béo trung tính và hạn chế quá trình tân tạo đường, do đó duy trì mức đường huyết lúc đói bình thường. Bài tiết insulin cơ bản chiếm hơn 50% tổng số bài tiết insulin trong 24 giờ. Sau khi tiết insulin vào hệ thống tĩnh mạch cửa, 60% sau đó được gan loại bỏ. Vì vậy, nồng độ insulin tĩnh mạch cửa đến gan tiếp cận gấp ba lần so với tuần hoàn ngoại biên. Ở những người gầy khỏe mạnh, nồng độ insulin lưu thông lúc đói trong tĩnh mạch là khoảng 3 - 15 mIU/L hoặc 19 - 90 pmol/L. Bài tiết insulin liên quan đến bữa ăn chiếm phần còn lại trong tổng sản lượng hàng ngày.

insulin
Insulin là một hormone peptide được tiết ra bởi các tế bào beta của đảo tụy Langerhans.

Insulin là hormon quan trọng điều chỉnh việc cung cấp năng lượng cho tế bào và cân bằng các chất dinh dưỡng đa lượng, chỉ đạo các quá trình đồng hóa ở trạng thái được nạp vào. Insulin cần thiết cho việc vận chuyển glucose trong tế bào vào các mô phụ thuộc insulin như cơ và mô mỡ. Báo hiệu sự dồi dào của năng lượng ngoại sinh, quá trình phân hủy chất béo ở mô mỡ bị ức chế và quá trình tổng hợp của nó được thúc đẩy. Trong tế bào cơ, sự xâm nhập của glucose cho phép glycogen được tổng hợp và lưu trữ, đối với carbohydrate chứ không phải axit béo được sử dụng làm nguồn năng lượng có sẵn ngay lập tức cho sự co cơ. Do đó, insulin thúc đẩy quá trình tổng hợp glycogen và lipid trong tế bào cơ, đồng thời ngăn chặn quá trình phân giải mỡ và tân tạo đường từ các axit amin cơ. Khi có đủ nguồn cung cấp axit amin, insulin sẽ được đồng hóa trong cơ bắp.

insulin
Chế độ ăn nhiều chất béo có xu hướng liên quan đến tình trạng kháng insulin.

Kháng insulin là gì?

Kháng insulin được xác định khi mức insulin bình thường hoặc tăng cao tạo ra phản ứng sinh học suy yếu. Về mặt kinh điển, điều này đề cập đến tình trạng suy giảm độ nhạy đối với việc thải bỏ glucose qua trung gian insulin.

Hội chứng kháng insulin đề cập đến một nhóm các bất thường và kết quả thể chất liên quan xảy ra phổ biến hơn ở những người kháng insulin. Do sự khác biệt của mô về sự phụ thuộc và độ nhạy cảm với insulin, các biểu hiện của hội chứng kháng insulin có khả năng phản ứng tác động tổng hợp của lượng insulin dư thừa và khả năng kháng insulin thay đổi đối với các hoạt động của nó.

Cơ chế của kháng insulin là gì?

Về mặt sinh lý, ở cấp độ toàn bộ cơ thể, hoạt động của insulin bị ảnh hưởng bởi sự tương tác của các hormon khác. Insulin mặc dù là hormon chủ đạo thúc đẩy các quá trình trao đổi chất ở trạng thái được cho ăn, hoạt động phối hợp với hormon tăng trưởng và IGF-1 được tiết ra để đáp ứng với insulin, ngăn ngừa hạ đường huyết do insulin gây ra. Các hormon điều hòa khác bao gồm glucagon, glucocorticoid và catecholamin. Những hormon này thúc đẩy quá trình trao đổi chất ở trạng thái nhịn ăn. Glucagon thúc đẩy quá trình phân giải glycogen, tạo glucose và tạo ketone. Tỷ lệ insulin so với glucagon xác định mức độ phosphoryl hóa hoặc khử phospho cả các enzyme liên quan. Catecholamin thúc đẩy quá trình phân giải lipid và glycogenolysis. Glucocorticoid thúc đẩy quá trình dị hóa cơ, tạo đường và phân giải mỡ. Sự bài tiết quá mức các hormon này có thể góp phần gây ra tình trạng kháng insulin.

Kháng insulin trong hầu hết các trường hợp được cho là biểu hiện ở cấp độ tế bào thông qua các khiếm khuyết sau thụ thể trong việc truyền tín hiệu insulin. Mặc dù những phát hiện đầy hứa hẹn ở động vật thí nghiệm liên quan đến một loạt các khiếm khuyết về tín hiệu insulin, nhưng mối liên quan của chúng với tình trạng kháng insulin ở người hiện vẫn chưa rõ ràng. Các cơ chế có thể bao gồm điều chỉnh giảm, thiếu sót hoặc đa hình di truyền của quá trình phosphoryl tyrosine của thụ thể insulin, protein IRS hoặc PIP-3 kinase hoặc có thể liên quan đến sự bất thường của chức năng GLUT-4.

Một số nguyên nhân liên quan đến tình trạng kháng insulin, bao gồm:

  • Tiêu thụ năng lượng dư thừa mãn tính thúc đẩy tăng insulin và đề kháng insulin thông qua kích thích tiết insulin, tổng hợp chất béo trung tính và tích tụ chất béo với giảm sự điều chỉnh của các thụ thể insulin và tín hiệu sau thụ thể.
  • Chế độ ăn nhiều chất béo có xu hướng liên quan đến tình trạng kháng insulin, đặc biệt là đối với chất béo bão hòa và axit béo chuyển hóa. Thành phần axit béo được cho là đóng một vai trò trong sự phát triển lâu dài của tình trạng kháng insulin thông qua các tác động lên thành phần của lipid màng. 
  • Thiếu ngủ cấp tính ở thanh thiếu niên khỏe mạnh đã được báo cáo là làm tăng nồng độ đường huyết lúc đói liên quan đến sự thay đổi bài tiết cortisol hàng ngày và giảm sự thay đổi nhịp tim. Những hiệu ứng này gợi ý tăng tiết hormon điều hòa ngược thông qua quá kích thích với sự kích hoạt của trục dưới đồi - tuyến yên tuyến thượng thận. Cũng có nhiều bằng chứng cho thấy thiếu ngủ mãn tính có thể ảnh hưởng đến insulin và đề kháng insulin.
  • Mang thai bình thường được đặc trưng bởi tình trạng kháng insulin lớn nhất trong tam cá nguyệt thứ ba. Đây dường như là một phản ứng thích nghi, chuyển glucose và lipid sang thai nhi đang phát triển và được cho là do tác động kết hợp của lactogen nhau thai người, progesterone, oestrogen và cortisol, đóng vai trò là hormon điều hòa ngược với insulin. Tình trạng kháng insulin quá mức thường thấy trong thai kỳ có liên quan đến đái tháo đường thai kỳ và tăng huyết áp thai kỳ.

Ngoài ra, một số bệnh lý liên quan đến tình trạng đề kháng insulin, bao gồm:

  • Đái tháo đường tuýp 2
  • Hội chứng chuyển hóa
  • Rối loạn mỡ máu
  • Tăng huyết áp
  • Bệnh gan nhiễm mỡ  không do rượu
  • Bệnh ung thư
  • Hội chứng ngưng thở lúc ngủ

Làm thế nào để đảo ngược tình trạng kháng insulin?

  • Hoạt động thể chất: Luyện tập thể dục thể thao làm tăng độ nhạy insulin bằng cách tăng tín hiệu insulin sau thụ thể, tăng vận chuyển glucose qua trung gian insulin có liên quan đến việc tăng cường truyền tín hiệu ở mức protein.
insulin
Luyện tập thể dục thể thao làm tăng độ nhạy insulin 
  • Chế độ ăn giàu chất xơ: Chất xơ có tác dụng gián tiếp lên quá trình tiết và hoạt động của insulin. Tất cả các ảnh hưởng đến nhu động ruột và thời gian vận chuyển, bài tiết hormon đường tiêu hóa và quá trình lên men ở ruột kết tạo ra axit béo chuỗi ngắn ức chế quá trình tạo đường ở gan, làm giảm phản ứng glucose và insulin sau bữa ăn, cải thiện độ nhạy insulin của toàn cơ thể, giảm chất béo trung tính, tăng cảm giác no và giảm tích trữ chất béo.
  • Giảm cân nặng ở người béo phì hoặc thừa cân.
  • Bổ sung thực phẩm chức năng có chứa Nicotinamide Mononucleotide - đây là một enzyme tiền thân của Coenzyme NAD. Nicotinamide Mononucleotide là một trong những nguồn năng lượng tế bào chính trong cơ thể có tác dụng cải thiện độ nhạy cảm với insulin, chức năng miễn dịch và mức độ hoạt động thể chất. Nicotinamide mononucleotide (NMN) có thể kiểm soát bệnh tiểu đường loại II. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng việc tăng NAD+ từ NMN có thể có lợi bằng cách cải thiện độ nhạy insulin, giảm tích trữ chất béo và ổn định lượng đường trong máu, từ đó giúp điều trị bệnh nhân tiểu đường loại II hiệu quả hơn.

Bài viết trên đã trả lời được câu hỏi insulin và đề kháng insulin là gì? Kháng insulin làm giảm nhạy cảm của tế bào trước insulin, giảm lượng glucose vận chuyển vào tế bào và qua đó sẽ đóng vai trò chính trong quá trình tiến triển đến bệnh đái tháo đường thực sự. Việc tăng cường vận động thể lực hiệu quả hằng ngày, chế độ dinh dưỡng giàu chất xơ và bổ sung thực phẩm chức năng chứa Nicotinamide mononucleotide (NMN) sẽ làm tăng nhu cầu sử dụng glucose làm năng lượng, tăng tính nhạy cảm của tế bào đối với insulin và qua đó góp phần phòng ngừa đái tháo đường type 2.

Các bài viết khác

10 cách để cải thiện sức khỏe thể chất của bạn

10 cách để cải thiện sức khỏe thể chất của bạn

27/06/2023
Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, uể oải và tăng vài kilogam cân nặng không mong muốn, có lẽ đã đến lúc bạn nên kiểm soát sức khỏe của mình. Dưới đây là 10 cách cải thiện sức khỏe thể chất của bạn ngay hôm nay.
Rối loạn dẫn truyền thần kinh và cách chăm sóc não bộ đúng từ gốc

Rối loạn dẫn truyền thần kinh và cách chăm sóc não bộ đúng từ gốc

26/06/2025
Rối loạn dẫn truyền thần kinh là tình trạng ngày càng phổ biến ở cả người trẻ và trung niên. Khi quá trình truyền tín hiệu trong não bị rối loạn, bạn sẽ dễ dàng cảm thấy mất ngủ, hay quên, cáu gắt, giảm động lực và trí nhớ. Không phải ai cũng biết rằng, để cải thiện rối loạn dẫn truyền thần kinh, bạn cần chăm sóc não từ gốc tức là đi vào nguyên nhân bên trong chứ không chỉ xử lý triệu chứng bên ngoài. Hãy cùng tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về rối loạn dẫn truyền thần kinh!
Myelin là gì? Cảnh báo sớm nguy cơ thoái hóa thần kinh

Myelin là gì? Cảnh báo sớm nguy cơ thoái hóa thần kinh

26/06/2025
Myelin là gì và tại sao nó lại đóng vai trò quan trọng với hoạt động thần kinh? Đây là lớp bao bảo vệ thần kinh, liên quan mật thiết đến trí nhớ, vận động và cảm xúc. Khi lớp bao này bị tổn thương, quá trình truyền tín hiệu bị gián đoạn, dẫn đến nhiều rối loạn nghiêm trọng. Trong bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về myelin, hiện tượng thoái hóa myelin chất trắng, và cách chăm sóc sức khỏe thần kinh hiệu quả.
Tế bào thần kinh ở người: Vai trò, cấu trúc và cách bảo vệ

Tế bào thần kinh ở người: Vai trò, cấu trúc và cách bảo vệ

26/06/2025
Tế bào thần kinh ở người là nền tảng cho mọi hoạt động của não bộ và cơ thể. Từ suy nghĩ, cảm xúc đến trí nhớ, phản xạ tất cả đều bắt nguồn từ sự truyền dẫn của hệ thần kinh. Khi những tế bào này suy yếu hoặc tổn thương, chất lượng sống sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt. Nếu bạn muốn hiểu rõ cách hệ thần kinh vận hành, vì sao chúng suy giảm theo thời gian và làm sao để bảo vệ chúng hiệu quả, hãy tìm hiểu ngay trong bài viết này.
NMN Nhật Bản: Bí quyết trẻ hóa và tăng cường sức khỏe toàn diện

NMN Nhật Bản: Bí quyết trẻ hóa và tăng cường sức khỏe toàn diện

26/06/2025
Trong thời đại mà con người ngày càng chú trọng đến việc duy trì tuổi xuân và sức khỏe, NMN của Nhật nổi lên như một giải pháp ưu việt được nhiều người săn đón. Với công nghệ sinh học tiên tiến cùng nền y học phát triển, NMN của Nhật không chỉ hỗ trợ chống lão hóa mà còn cải thiện toàn diện sức khỏe từ bên trong.
Uống NMN có tác dụng gì? Bật mí lợi ích cho sức khỏe tuổi tác và trí óc minh mẫn

Uống NMN có tác dụng gì? Bật mí lợi ích cho sức khỏe tuổi tác và trí óc minh mẫn

26/06/2025
Trong vài năm gần đây, NMN (Nicotinamide Mononucleotide) được nhiều người quan tâm như một giải pháp chống lão hoá hiện đại. Không chỉ giới chuyên môn, mà cả người nổi tiếng và giới làm đẹp điều truyền tai nhau về hiệu quả thần kỳ của hoạt chất này. Nhưng thật sự thì uống NMN có tác dụng gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ công dụng thật sự của NMN đối với cơ thể.
Thực phẩm giảm stress: Ăn gì để phục hồi sức khỏe tinh thần hiệu quả?

Thực phẩm giảm stress: Ăn gì để phục hồi sức khỏe tinh thần hiệu quả?

24/06/2025
Thực phẩm giảm stress không còn là một khái niệm mơ hồ. Ngày càng nhiều bằng chứng khoa học cho thấy, dinh dưỡng không chỉ nuôi cơ thể mà còn có sức ảnh hưởng sâu sắc đến trạng thái tâm lý, cảm xúc và khả năng phục hồi của hệ thần kinh. Đặc biệt với những người thường xuyên làm việc cường độ cao, mệt mỏi kéo dài, mất ngủ hoặc dễ cáu gắt, lựa chọn đúng loại thực phẩm có thể là bước đầu tiên để tái tạo cân bằng nội sinh và tinh thần vững vàng hơn mỗi ngày.
Căng thẳng tâm lý đang âm thầm tàn phá sức khỏe của bạn như thế nào?

Căng thẳng tâm lý đang âm thầm tàn phá sức khỏe của bạn như thế nào?

24/06/2025
Nhịp sống hiện đại ngày càng nhanh và áp lực từ công việc, tài chính, gia đình luôn hiện diện, căng thẳng tâm lý dần trở thành một vấn đề phổ biến nhưng lại bị xem nhẹ. Không chỉ ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi, căng thẳng kéo dài còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe thể chất và tinh thần. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và giải pháp vượt qua sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ chính mình và người thân khỏi những hệ lụy nguy hiểm.
Bạn có đang trải qua các triệu chứng stress mà không hề hay biết?

Bạn có đang trải qua các triệu chứng stress mà không hề hay biết?

24/06/2025
Triệu chứng stress có thể âm thầm bào mòn sức khỏe tinh thần và thể chất của bạn mỗi ngày. Đặc biệt với người trung niên và người thường xuyên làm việc với cường độ cao, việc không nhận diện đúng dấu hiệu sớm khiến stress kéo dài dễ dẫn đến trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, suy giảm trí nhớ… Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ những triệu chứng stress phổ biến, cách phân biệt với mệt mỏi thông thường, và gợi ý giải pháp giúp phục hồi sức khỏe hệ thần kinh từ bên trong.
Pure NMN là gì? Vì sao độ tinh khiết quyết định hiệu quả NMN?

Pure NMN là gì? Vì sao độ tinh khiết quyết định hiệu quả NMN?

24/06/2025
Thị trường NMN ngày càng đa dạng, nhưng chỉ có những sản phẩm đạt chuẩn “pure NMN” với độ tinh khiết trên 99% mới thật sự mang lại hiệu quả vượt trội và an toàn cho người dùng. Đây chính là yếu tố quyết định giúp bạn tối ưu hóa khả năng sản sinh năng lượng, tái tạo tế bào và kéo dài tuổi thanh xuân từ bên trong. Vậy Pure NMN thực chất là gì? Tại sao độ tinh khiết lại quan trọng đến vậy? Và làm thế nào để chọn được NMN thật sự “pure” giữa muôn vàn sản phẩm hiện nay?

Theo dõi tin tức và thông tin khoa học
mới nhất của chúng tôi

phone icon