Insulin và cơ thể kháng insulin: Hướng dẫn cơ bản

1. Khái niệm cơ bản về insulin

Insulin là 1 loại hormone mà tuyến tụy tiết ra. Nó điều chỉnh lượng chất dinh dưỡng lưu thông trong máu.

Mặc dù insulin chủ yếu tham gia vào quá trình điều chỉnh lượng đường trong máu, nhưng nó cũng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo và protein.

Khi bạn ăn một bữa ăn có chứa carbs, lượng đường trong máu sẽ tăng lên.

Các tế bào trong tuyến tụy cảm nhận được sự gia tăng này và giải phóng insulin vào máu. Sau đó, insulin sẽ di chuyển quanh dòng máu, ra lệnh cho các tế bào lấy đường từ máu.

Quá trình này giúp điều chỉnh lượng đường trong máu và ngăn ngừa lượng đường trong máu cao, có thể gây ra tác hại nếu không được điều trị.

Tuy nhiên, các tế bào đôi khi ngừng phản ứng với insulin một cách chính xác. Đây là tình trạng cơ thể kháng insulin. Khi cơ thể kháng insulin, tuyến tụy thậm chí còn sản xuất nhiều insulin hơn để giảm lượng đường trong máu. Điều này dẫn đến nồng độ insulin cao trong máu, được gọi là tăng insulin máu.

Theo thời gian, các tế bào có thể ngày càng kháng insulin, dẫn đến sự gia tăng cả lượng insulin và lượng đường trong máu. Cuối cùng, tuyến tụy có thể bị tổn thương và điều này có thể dẫn đến giảm sản xuất insulin. Nếu lượng đường trong máu vượt quá một ngưỡng nhất định, bạn có thể được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường loại 2. Kháng insulin là nguyên nhân chính gây ra tình trạng phổ biến này, ảnh hưởng đến hơn 9% người trưởng thành trên toàn thế giới.

2. Cơ chế đề kháng insulin là gì?

Có nhiều yếu tố góp phần và nhiều cơ chế tương ứng gây ra tình trạng kháng insulin.

Một cơ chế đề kháng insulin là do nồng độ axit béo tự do trong máu tăng lên, điều này có thể khiến các tế bào ngừng phản ứng đúng cách với insulin.

Nguyên nhân chính của việc tăng axit béo tự do là tiêu thụ quá nhiều calo và sự hiện diện của mỡ thừa trong cơ thể. Trên thực tế, ăn quá nhiều, tăng cân và béo phì đều có liên quan chặt chẽ với tình trạng cơ thể kháng insulin.

Mỡ nội tạng, loại mỡ bụng có hại có thể tích tụ xung quanh các cơ quan, có thể giải phóng nhiều axit béo tự do vào máu, cũng như các hormone gây viêm dẫn đến kháng insulin.

Mặc dù tình trạng cơ thể kháng insulin phổ biến hơn ở những người thừa cân hoặc béo phì, nhưng bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh này.

Các nguyên nhân tiềm ẩn khác của tình trạng cơ thể kháng insulin bao gồm:

• Tiêu thụ quá nhiều fructose: Hấp thụ nhiều fructose - từ đường bổ sung, không phải từ trái cây - có liên quan đến tình trạng kháng insulin.
• Viêm mãn tính: Cơ chế kháng insulin của nguyên nhân này là sự tăng căng thẳng oxy hóa và viêm trong cơ thể có thể dẫn đến tình trạng này.
• Không hoạt động: Hoạt động thể chất làm tăng độ nhạy insulin, trong khi không hoạt động có thể góp phần kháng insulin.
• Các vấn đề với hệ vi sinh vật đường ruột: Bằng chứng cho thấy rằng do sự gián đoạn môi trường vi khuẩn trong ruột có thể gây viêm, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng kháng insulin và các vấn đề trao đổi chất khác.

Hơn nữa, các yếu tố di truyền và xã hội khác nhau có thể góp phần gây ra tình trạng kháng insulin. Những người da đen, gốc Tây Ban Nha và châu Á có nguy cơ đặc biệt cao.

3. Dấu hiệu kháng insulin

Chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể sử dụng một số phương pháp để tìm các dấu hiệu kháng insulin và xác định xem bạn có bị tình trạng này không.

Ví dụ, mức insulin cao lúc đói là một dấu hiệu rõ ràng.

Một xét nghiệm khá chính xác có tên là HOMA-IR có thể ước tính tình trạng kháng insulin dựa trên lượng đường trong máu và lượng insulin.

Ngoài ra, còn có nhiều cách để đo lường sự điều chỉnh lượng đường trong máu một cách trực tiếp hơn, chẳng hạn như xét nghiệm dung nạp glucose đường uống - nhưng quá trình này mất vài giờ. Nguy cơ kháng insulin tăng lên rất nhiều nếu bạn bị thừa cân hoặc béo phì, đặc biệt nếu có nhiều mỡ bụng.

Một tình trạng da được gọi là bệnh gai đen, gây ra các đốm sậm màu trên da, cũng có thể là một dấu hiệu kháng insulin. Mức cholesterol HDL (tốt) thấp và chất béo trung tính trong máu cao là 2 dấu hiệu kháng insulin khác có liên quan chặt chẽ với tình trạng này.

4. Một số tình trạng liên quan

Kháng insulin là một dấu hiệu đặc trưng của hai tình trạng rất phổ biến: Hội chứng chuyển hóa và bệnh tiểu đường loại 2.

Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các yếu tố rủi ro liên quan đến bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim và các tình trạng sức khỏe khác. Đôi khi nó được gọi là hội chứng kháng insulin, vì nó có liên quan chặt chẽ với tình trạng cơ thể kháng insulin.

Các triệu chứng của tình trạng này bao gồm chất béo trung tính trong máu cao, huyết áp cao, mỡ bụng dư thừa, lượng đường trong máu cao và mức cholesterol HDL (tốt) thấp.

Có thể ngăn ngừa hội chứng chuyển hóa và bệnh tiểu đường loại 2 bằng cách ngăn chặn sự phát triển của tình trạng kháng insulin.

5. Mối quan hệ với sức khỏe tim mạch

Kháng insulin có liên quan chặt chẽ với bệnh tim, đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu.

Nhiều tình trạng khác, bao gồm bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, hội chứng buồng trứng đa nang, bệnh Alzheimer và ung thư, cũng có thể liên quan đến tình trạng cơ thể kháng insulin.

Ngoài ra, kháng insulin có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn trầm cảm nặng.

6. Các cách khác để giảm kháng insulin

Thường có thể đảo ngược hoàn toàn tình trạng kháng insulin bằng cách thay đổi lối sống sau đây:

• Tập thể dục: Hoạt động thể chất có thể là cách đơn giản nhất để cải thiện độ nhạy insulin. Tác dụng của nó gần như ngay lập tức.
• Giảm mỡ bụng: Điều quan trọng là nhắm vào chất béo tích tụ xung quanh các cơ quan chính thông qua tập thể dục và các phương pháp khác.
• Cố gắng bỏ hút thuốc, nếu làm như vậy: Hút thuốc lá có thể gây kháng insulin và việc bỏ thuốc lá sẽ giúp ích.
• Giảm lượng đường: Cố gắng giảm lượng đường bổ sung, đặc biệt là từ đồ uống có đường .
• Ăn một chế độ dinh dưỡng: Ăn một chế độ bao gồm chủ yếu là thực phẩm nguyên chất, chưa qua chế biến và bao gồm nhiều loại hạt và cá béo.
• Tiêu thụ axit béo omega-3: Những chất béo này có thể làm giảm tình trạng kháng insulin và giảm mức chất béo trung tính trong máu.
• Ngủ ngon hơn: Một số bằng chứng cho thấy giấc ngủ kém gây ra tình trạng kháng insulin, vì vậy việc cải thiện chất lượng giấc ngủ sẽ giúp ích.
• Tìm cách kiểm soát căng thẳng: Nghiên cứu cho thấy căng thẳng mãn tính có thể góp phần vào sự phát triển của tình trạng kháng insulin. Do đó, các kỹ thuật giảm căng thẳng như yoga và thiền có thể có ích.
• Thử nhịn ăn gián đoạn: Thực hiện theo mô hình ăn uống này có thể cải thiện độ nhạy insulin. Nếu muốn dùng thử, hãy nhớ hỏi bác sĩ trước để đảm bảo rằng đó là một lựa chọn an toàn cho bạn.
• Dùng thực phẩm bổ sung: Mặc dù cần nhiều nghiên cứu hơn nhưng một số nghiên cứu cho thấy berberin có thể tăng cường độ nhạy insulin và hỗ trợ điều chỉnh lượng đường trong máu. Bổ sung magie cũng có thể hữu ích cho một số người. 

Kháng insulin có thể là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nhiều bệnh mãn tính, bao gồm cả bệnh tiểu đường loại 2. Có thể cải thiện tình trạng này thông qua các biện pháp lối sống như ăn uống cân bằng, năng vận động và nỗ lực duy trì trọng lượng cơ thể vừa phải. Ngăn ngừa tình trạng kháng insulin có thể là một trong những cách hiệu quả nhất để sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn.

Ngoài cách áp dụng các biện pháp giúp cải thiện tình trạng kháng insulin kể trên, người bệnh có thể cân nhắc sử dụng thêm các thực phẩm bảo vệ sức khỏe có chứa thành phần Nicotinamide Mononucleotide (NMN), có khả năng cải thiện độ nhạy cảm với insulin, giảm tích trữ chất béo và ổn định lượng đường trong máu. Từ đó giúp làm tăng độ nhạy insulin, giảm tích trữ chất béo và ổn định lượng đường trong máu, từ đó giúp điều trị bệnh nhân tiểu đường loại II hiệu quả hơn.