Mất ngủ kéo dài là 1 tình trạng ảnh hưởng đến khả năng ngủ ngon trong thời gian dài, gây ra bệnh lý và tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm lý người bệnh. Trong thế giới hiện đại, mất ngủ kéo dài trở nên phổ biến hơn, đặc biệt là ở các quốc gia phát triển.
Hầu hết mọi người đôi khi gặp vấn đề về giấc ngủ do căng thẳng, lịch trình làm việc bận rộn và các yếu tố khác từ môi trường xung quanh. Tuy nhiên, khi những vấn đề này xảy ra thường xuyên và gây cản trở cuộc sống hàng ngày, đó chính là dấu hiệu của mất ngủ kéo dài.
Mất ngủ kéo dài có thể bao gồm các loại rối loạn giấc ngủ khác nhau, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc vào giấc hoặc cảm thấy mệt mỏi suốt cả ngày. Sự thiếu ngủ này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến năng lượng, tâm trạng, sự tập trung và sức khỏe tổng thể.
Trong một số trường hợp, rối loạn giấc ngủ có thể là triệu chứng của các bệnh lý tâm thần khác. Điều trị nguyên nhân gốc của các rối loạn giấc ngủ này có thể giúp khắc phục tình trạng.
Khi mất ngủ kéo dài không phải do các bệnh lý khác gây ra, việc điều trị thường kết hợp giữa phương pháp y tế và thay đổi lối sống. Điều quan trọng là chẩn đoán và điều trị ngay khi có nghi ngờ về rối loạn giấc ngủ. Nếu không được điều trị, hậu quả tiêu cực của tình trạng này có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe khác cho người bệnh.
Trước cuộc hẹn, bác sĩ có thể yêu cầu bạn ghi lại thông tin về giấc ngủ trong một nhật ký. Nhật ký này sẽ giúp bác sĩ đánh giá chất lượng giấc ngủ của bạn và xem liệu có các yếu tố nào gây khó ngủ cho bạn.
Trong vòng 1 đến 2 tuần, hãy ghi lại những thông tin sau hàng ngày:
Đồng thời, bạn cũng nên chuẩn bị một danh sách các câu hỏi để trao đổi với bác sĩ, đảm bảo rằng bạn không bỏ sót bất kỳ điều gì trong cuộc hẹn của mình.
Để tìm hiểu nguyên nhân gây ra vấn đề về giấc ngủ của bạn, bác sĩ sẽ tiến hành một loạt các bước như sau:
Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử sức khỏe của bạn và những vấn đề bệnh lý trong gia đình bạn.
Trong quá trình khám sức khỏe, bác sĩ sẽ lắng nghe tim và phổi của bạn và kiểm tra các yếu tố nguy cơ. Bác sĩ sẽ cố gắng chẩn đoán bất kỳ vấn đề nào gây ra hoặc trông giống như chứng mất ngủ, bao gồm các vấn đề sau:
Hỏi về thói quen ngủ: Bác sĩ sẽ hỏi về các thói quen ngủ của bạn:
Bác sĩ có thể sử dụng một bảng câu hỏi để đánh giá chứng mất ngủ. Các câu hỏi có thể bao gồm khó khăn khi đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc thức dậy sớm. Bác sĩ cũng sẽ hỏi về mức độ hài lòng với thời gian ngủ và ảnh hưởng của vấn đề đến cuộc sống hàng ngày.
Hãy nói với bác sĩ về các triệu chứng mà bạn gặp phải và chia sẻ nhật ký giấc ngủ của bạn. Thời lượng và tần suất triệu chứng có thể cung cấp thông tin quan trọng về loại chứng mất ngủ bạn đang gặp phải.
Dựa trên các thông tin thu thập được, bác sĩ có thể chẩn đoán chứng mất ngủ bằng việc xác định các tiêu chí sau:
Dựa trên các thông tin này, bác sĩ sẽ có thể đưa ra chẩn đoán mất ngủ và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện giấc ngủ của bạn. Hãy đảm bảo chia sẻ mọi triệu chứng và thông tin chi tiết với bác sĩ để họ có thể đưa ra đánh giá chính xác và kế hoạch điều trị tốt nhất cho bạn.
Một trong những xét nghiệm phổ biến được sử dụng để nghiên cứu về giấc ngủ là polysomnogram, còn được gọi là bài kiểm tra giấc ngủ toàn diện. Qua xét nghiệm này, bác sĩ có thể đo lường mức độ bạn chìm vào giấc ngủ và thời gian bạn ngủ. Nghiên cứu giấc ngủ có thể giúp xác định có tồn tại các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, chứng ngủ rũ hay hội chứng chân không yên.
Bạn có thể thực hiện bài kiểm tra này tại một trung tâm giấc ngủ hoặc nhận một bộ dụng cụ từ bác sĩ để tự thực hiện tại nhà.
Trong quá trình nghiên cứu giấc ngủ, bạn sẽ được đeo các cảm biến trên mặt, ngực, cánh tay, chân và ngón tay. Những cảm biến này sẽ theo dõi các thông số sau:
Đây là một loại kiểm tra giấc ngủ khác mà bạn có thể thực hiện tại nhà để đo lường chất lượng giấc ngủ của bạn. Bạn sẽ đeo một cảm biến trên cổ tay hoặc mắt cá chân trong vài ngày hoặc vài tuần để theo dõi giấc ngủ và thức dậy. Công nghệ đo giấc ngủ có thể giúp bác sĩ chẩn đoán chứng mất ngủ, chứng ngưng thở khi ngủ và các loại rối loạn giấc ngủ khác.
Bác sĩ có thể lấy mẫu máu để kiểm tra bệnh tuyến giáp, mức sắt thấp hoặc các tình trạng khác có thể gây ra vấn đề về giấc ngủ.
Thay đổi thói quen ngủ hoặc giải quyết các vấn đề liên quan đến chứng mất ngủ, như căng thẳng, bệnh lý đều có thể khôi phục giấc ngủ cho người bệnh. Nếu các biện pháp này không hiệu quả, bác sĩ có thể khuyên bạn thực hiện liệu pháp hành vi - cảm xúc, sử dụng thuốc hoặc cả 2, nhằm giúp cải thiện và điều trị mất ngủ kéo dài.
Liệu pháp vi-cảm xúc (CBT-I) nhằm giúp bạn kiểm soát hoặc loại bỏ những suy nghĩ và hành động tiêu cực khiến bạn không thể ngủ và thường được khuyến nghị là biện pháp điều trị hàng đầu cho những người mắc chứng mất ngủ. Thông thường, CBT-I có hiệu quả tương đương hoặc cao hơn so với thuốc ngủ.
Liệu pháp hành vi-cảm xúc của CBT-I giúp bạn nhận ra và thay đổi những niềm tin ảnh hưởng đến khả năng ngủ của bạn. Nó có thể giúp bạn kiểm soát hoặc loại bỏ những suy nghĩ, lo lắng tiêu cực khiến bạn không thể ngủ. Nó cũng có thể liên quan đến việc loại bỏ vòng lặp mà bạn lo lắng quá nhiều về việc đi vào giấc ngủ đến mức không thể ngủ.
Bài tập CBT-I giúp bạn phát triển thói quen ngủ lành mạnh và tránh những hành vi khiến bạn không ngủ ngon. Các bài tập bao gồm:
Bác sĩ có thể đề xuất các chiến lược khác liên quan đến lối sống và môi trường ngủ của bạn để giúp bạn phát triển những thói quen thúc đẩy giấc ngủ êm và tình trạng tỉnh táo ban ngày.
Các loại thuốc điều trị mất ngủ dùng theo đơn có thể giúp bạn vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc cả hai. Thường thì các bác sĩ không khuyến nghị dựa vào thuốc ngủ theo đơn trong thời gian dài hơn vài tuần, nhưng có một số loại thuốc được chấp thuận sử dụng lâu dài.
Ví dụ bao gồm:
Các loại thuốc ngủ dùng theo đơn có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như làm buồn ngủ ban ngày và tăng nguy cơ té ngã, hoặc có thể gây thành nghiện, vì vậy hãy trò chuyện với bác sĩ về các loại thuốc này và các tác dụng phụ khác có thể có.
Các loại thuốc điều trị mất ngủ mua không cần đơn chứa các chất kháng histamin có thể làm cho bạn buồn ngủ, nhưng chúng không được dùng thường xuyên. Hãy thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng những loại thuốc này, vì các chất kháng histamin có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như buồn ngủ ban ngày, chóng mặt, mất trí, suy giảm nhận thức và khó tiểu, đặc biệt là ở người cao tuổi.
Tóm lại, mất ngủ có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên, hiện nay có nhiều phương pháp chẩn đoán và cách điều trị mất ngủ hiệu quả đã được phát triển để giúp chúng ta đối phó với vấn đề này. Từ việc thay đổi thói quen ngủ, áp dụng kỹ thuật tâm lý học đến sử dụng thuốc hỗ trợ, chúng ta có nhiều lựa chọn để khôi phục giấc ngủ yên bình và tăng cường sức khỏe tổng thể.
