Giấc ngủ của con người được chia thành hai loại chính: ngủ không có động mắt nhanh (NREM) và ngủ động mắt nhanh (REM). Trong đó, NREM lại được chia thành ba giai đoạn: N1, N2 và N3, trong đó N3 được coi là giai đoạn ngủ sâu và còn được gọi là ngủ delta.
Cơ thể con người có một cân bằng rất mong manh trong quá trình chuyển từ trạng thái thức sang ngủ và ngược lại, điều này liên quan đến nhiều chất dẫn truyền thần kinh và mạng lưới thần kinh. Một số loại thuốc có thể tác động trực tiếp lên các chất dẫn truyền thần kinh này, gây ra tình trạng mất ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ.
Các chất dẫn truyền thần kinh như acetylcholin, serotonin, noradrenalin, histamin, hypocretin, dopamin và glutamate đều có liên quan đến tình trạng thức tỉnh, và một số loại thuốc có thể kích thích chúng để giảm cảm giác buồn ngủ và tăng sự thức tỉnh.
Dưới đây là một số loại thuốc làm rối loạn giấc ngủ, bao gồm:
Các loại thuốc cảm không kê đơn thường chứa pseudoephedrine, một chất được sử dụng để giảm nghẹt mũi. Tuy nhiên, pseudoephedrine được biết đến với khả năng gây mất ngủ, ngay cả khi được sử dụng dưới dạng thuốc xịt mũi.
Bên cạnh đó, một số loại thuốc cảm lạnh cũng chứa caffeine - một chất kích thích có thể gây rối loạn giấc ngủ.
Các tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm thường liên quan đến giấc ngủ. Một số loại thuốc này có thể gây ra những rối loạn giấc ngủ nguyên phát như hội chứng chân không yên, chứng nghiến răng khi ngủ, rối loạn hành vi giấc ngủ REM, ác mộng và ngưng thở khi ngủ.
Đặc biệt, nếu ngưng sử dụng thuốc chống trầm cảm đột ngột mà không giảm liều dần, người dùng cũng có thể gặp phải các vấn đề về giấc ngủ
Thuốc chẹn beta là một loại thuốc thường được sử dụng để điều trị các vấn đề tim mạch như suy tim, loạn nhịp tim, đau ngực và huyết áp cao. Tuy nhiên, thuốc này cũng là một loại thuốc làm rối loạn giấc ngủ với các tác dụng phụ như trầm cảm, lo lắng, mất ngủ, gặp ảo giác.
Ngoài ra, thuốc chẹn beta còn có khả năng làm giảm sự tiết hormone melatonin vào ban đêm. Melatonin đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh chu kỳ ngủ và thức.
Còn thuốc ức chế men chuyển (ACE) là một nhóm thuốc được sử dụng để điều trị tăng huyết áp. Chúng có tác dụng giảm huyết áp bằng cách làm giãn mạch máu. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng có tác dụng phụ như ho, đau nhức và khó ngủ.
Corticosteroid là một nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều tình trạng sức khỏe như dị ứng, viêm, các bệnh tự miễn và một số loại ung thư. Các dẫn xuất corticosteroid như prednisolon, methylprednisolon, dexamethason... có thể tác động đến nhiều hệ thống cơ quan quan trọng trong cơ thể, trong đó bao gồm cả ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Một nghiên cứu trên những người khỏe mạnh đã chỉ ra rằng, dexamethason làm tăng thời gian tỉnh giấc sau khi ngủ và giảm giấc ngủ REM so với nhóm sử dụng giả dược. Ngoài ra, dexamethason cũng có khả năng làm tăng sự thức tỉnh ban ngày khi được sử dụng vào buổi tối trước đó. Một số nghiên cứu còn cho thấy dexamethason có thể gây giảm giấc ngủ delta và ảnh hưởng đến trí nhớ, vì giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi và củng cố trí nhớ.
Ngoài ra, việc sử dụng corticosteroid thường xuyên, đặc biệt là liều dùng hai lần một ngày hoặc vào ban đêm, cũng có thể gây ra các vấn đề liên quan đến giấc ngủ. Thuốc có thể làm rối loạn mô hình sản xuất hormone trong cơ thể, dẫn đến rối loạn giấc ngủ.
Các thuốc chủ vận dopamine được sử dụng để điều trị bệnh Parkinson ở mức độ nhẹ hoặc trung bình, cũng như một số tình trạng sức khỏe tâm thần. Chúng hoạt động bằng cách kích hoạt các thụ thể dopamine trong não.
Tuy nhiên, các chất chủ vận dopamine có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm mất ngủ và các triệu chứng tiêu chảy. Ngoài ra, các thuốc này cũng có thể gây ra buồn nôn, nôn và chóng mặt, đặc biệt là ở những người sử dụng liều lượng cao.
Cai thuốc lá có thể được hỗ trợ bằng các phương pháp thay thế nicotine như kẹo cao su, miếng dán, ống hít, viên ngậm hoặc thuốc xịt mũi. Những phương pháp này cung cấp nicotine vào cơ thể, giúp ngăn chặn cảm giác thèm ăn và các triệu chứng cai nghiện. Tuy nhiên, tác dụng phụ của các loại thuốc này phụ thuộc vào liều lượng và công thức sử dụng.
Nicotine được biết đến là chất kích thích, giúp cải thiện sự tập trung và tăng huyết áp. Tuy nhiên, khi bỏ thuốc, nhiều người gặp khó khăn trong việc ngủ, gặp ác mộng và lo âu. Một số loại thuốc hỗ trợ thay thế nicotine cũng có thể gây rối loạn giấc ngủ.
Các phương pháp điều trị thay thế nicotine khác nhau có thể gây ra các tác dụng phụ khác nhau. Ví dụ, dạng hít thường không gây rối loạn giấc ngủ, trong khi đó, miếng dán hoặc kẹo cao su có thể gây ra vấn đề về giấc ngủ và ác mộng. Ngoài ra, một số phương pháp thay thế nicotine cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như nghẹt mũi, ợ chua và đau đầu.
Các loại thuốc ngủ được kê đơn thường được chia thành hai loại chính là benzodiazepine và nonbenzodiazepine. Những loại thuốc này có thể giúp người dùng vào giấc ngủ và có một giấc ngủ ngon hơn. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng có thể gây rối loạn giấc ngủ ở một số người. Benzodiazepine có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Đối với những người ngừng dùng thuốc ngủ kê đơn, chứng mất ngủ có thể tái phát và dẫn đến khó đi vào giấc ngủ hơn trước khi dùng thuốc.
Ngoài ra, cần lưu ý rằng thuốc ngủ không kê đơn cũng có những rủi ro và chỉ nên sử dụng ngắn hạn dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế. Ví dụ như các loại doxylamine và diphenhydramine.
Hầu hết các loại thuốc giảm đau không kê đơn được phân thành hai nhóm chính là thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và paracetamol.
NSAID, đặc biệt là ở liều lượng cao, có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như kích ứng dạ dày, đau bụng, tăng axit, cảm giác đầy bụng. Điều này có thể gây gián đoạn giấc ngủ cho một số người khi sử dụng NSAID. Để giảm thiểu những tác dụng phụ này, nếu dùng NSAID thì bạn nên sử dụng thuốc sau bữa ăn.
COPD là một loại bệnh phổi gây ra tắc nghẽn luồng không khí từ phổi, trong khi hen suyễn là một tình trạng phổi mãn tính khác gây ra các vấn đề về hô hấp. Để điều trị cả hai tình trạng này, các bác sĩ thường kê đơn thuốc như albuterol và prednisone. Tuy nhiên, một số loại thuốc này có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ như căng thẳng, mất ngủ và nhịp tim nhanh.
Nếu các phương pháp điều trị ban đầu không hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng theophylline để kiểm soát tình trạng viêm trong phổi và giảm bớt các triệu chứng. Tuy nhiên, theophylline cũng có tác dụng tương tự như caffeine là gây khó mất ngủ và bồn chồn.
Nếu thuốc điều trị COPD hoặc hen suyễn gây mất ngủ, người bệnh cần thông báo với bác sĩ điều trị để bác sĩ có thể giảm liều thuốc, từ đó giúp giảm thiểu tác dụng phụ.
Các loại thuốc như omeprazol hoặc lansoprazol thuộc nhóm chất ức chế bơm proton (PPI) được sử dụng để giảm lượng axit trong dạ dày, được dùng để điều trị các vấn đề như khó tiêu, bệnh trào ngược dạ dày và thực quản, viêm loét dạ dày. Mặc dù hiệu quả trong điều trị, nhưng một trong những tác dụng phụ phổ biến của PPI là mất ngủ và rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng tới khoảng 1/10 người dùng thuốc. Điều này có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Khi sử dụng các loại thuốc gây mất ngủ, có một số giải pháp có thể giúp giảm thiểu tác dụng phụ này:
Ngoài các giải pháp trên, bạn cũng có thể sử dụng một số loại thực phẩm chức năng để bổ trợ cho giấc ngủ và giảm thiểu tác dụng phụ của các loại thuốc gây mất ngủ. Một trong những sản phẩm được nhiều chuyên gia đánh giá cao là viên uống chống lão hóa Yangmiwa NMN 15000mg. Sản phẩm với thành phần chứa hợp chất NMN (Nicotinamide Mononucleotide), một coenzyme có tác dụng bảo vệ tế bào, chống lão hóa và hỗ trợ quá trình sửa chữa và tái tạo tế bào, cung cấp chất dinh dưỡng cho cơ thể, giúp tăng cường sức khỏe và giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc gây mất ngủ.
Tóm lại, rối loạn giấc ngủ là một tác dụng phụ khá phổ biến của nhiều loại thuốc khác nhau. Tuy nhiên, bạn không nên ngừng sử dụng thuốc một cách đột ngột mà cần tìm kiếm lời khuyên từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để điều chỉnh liều lượng hoặc chuyển sang loại thuốc khác nếu cần. Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc gây rối loạn giấc ngủ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để tìm ra giải pháp phù hợp nhất cho bạn.
