Từ xưa đến nay nhiều người cho rằng bị mất ngủ hay quên chỉ xuất hiện ở người lớn tuổi. Thực tế hiện nay có không ít người trẻ mắc bệnh lý này làm ảnh hưởng đến hiệu quả trong học tập và công việc. Vậy bệnh mất ngủ hay quên là gì và nên điều trị thế nào?
1. Mất ngủ hay quên là bệnh gì?
Mất ngủ hay quên là bệnh gì còn dựa trên chứng hay quên xuất hiện ở đối tượng nào, đặc điểm triệu chứng, các dấu hiệu đi kèm và tiền sử bệnh lý ra sao.
1.1. Mất ngủ và hay quên ở người cao tuổi
Người lớn tuổi thường bắt đầu xuất hiện chứng hay quên và tiến triển nặng dần, đây là biểu hiện bình thường của sự lão hóa não bộ. Tình trạng lão hóa dẫn đến chứng hay quên ở mỗi người có thể khác nhau nhưng có đặc điểm chung là thường không nghiêm trọng. Người lớn tuổi vào một thời điểm nào đó có thể nhớ lại nhưng họ mất nhiều thời gian hơn để ghi nhớ và thường hay quên những việc họ đã làm.
Nếu chứng mất ngủ hay quên xuất hiện sớm ở người trung niên thì không được chủ quan vì tình trạng này sẽ nặng dần theo tuổi tác và có thể dẫn đến sa sút trí tuệ.
1.2. Mất ngủ và hay quên ở người trẻ
Nếu người trẻ bị mất ngủ và hay quên thì nguyên nhân thường nguy hiểm và phức tạp hơn. Cần tìm ra nguyên nhân chính xác để khắc phục sớm nếu không sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, đặc biệt khi lớn tuổi hơn.
Những nguyên nhân gây mất ngủ và hay quên thường đi kèm với tình trạng mất tập trung ở người trẻ tuổi, bao gồm:
Nguyên nhân bệnh lý: Những bệnh lý làm giảm tuần hoàn máu khiến não bộ không được cung cấp đủ oxy và glucose cũng là nguyên nhân dẫn đến chứng mất ngủ hay quên. Bệnh lý tim mạch đứng đầu trong những bệnh lý này, ngoài ra còn có bệnh phổi mãn, bệnh gan mãn tính và bệnh thận mãn tính.
Nguyên nhân tinh thần: Cuộc sống hiện đại với nhiều áp lực khiến nguy cơ mắc bệnh lý về tinh thần ngày càng gia tăng. Những người thường xuyên đối mặt với căng thẳng kéo dài, stress cấp tính, rối loạn giấc ngủ và áp lực công việc lớn sẽ dễ ảnh hưởng đến trí nhớ và sự tập trung. Một số người sẽ xuất hiện chứng hay quên và nghiêm trọng hơn sẽ ảnh hưởng đến tinh thần dẫn đến mắc các bệnh như trầm cảm, rối loạn lo âu.
Mất ngủ ảnh hưởng đến trí nhớ vì khiến não bộ khó giải phóng được các độc chất và giảm củng cố khả năng ghi nhớ dài hạn dẫn đến tình trạng quên trước quên sau, chậm chạp trong sinh hoạt hàng ngày và giải quyết vấn đề kém.
Bệnh lý ở não hoặc chấn thương: Nguyên nhân gây mất trí nhớ tạm thời có thể do chấn thương hoặc bệnh lý ở não như viêm màng não, viêm não, nhồi máu não, xuất huyết não, teo vỏ não do di truyền hoặc bệnh lý thoái hóa. Cần điều trị sớm chứng hay quên ở bệnh nhân mắc bệnh lý não để tránh để lại biến chứng không thể khắc phục.
Thuốc hoặc chất gây nghiện: Nguyên nhân do thuốc, thiếu hụt dinh dưỡng hoặc chất gây nghiện dẫn đến suy giảm trí nhớ còn được gọi là hội chứng Wernicke-Korsakoff. Cụ thể là tình trạng thiếu ăn, thiếu dinh dưỡng kéo dài, người nghiện rượu hoặc thường xuyên dùng chất kích thích, đặc biệt là sốc thuốc do sử dụng quá liều.
1.3. Mất ngủ và hay quên ở phụ nữ sau sinh
Mất cân bằng nội tiết: Trong 6 tháng cuối thai kỳ nồng độ estrogen của phụ nữ sẽ tăng cao và giảm dần trong 3 tháng cuối và tiếp tục giảm trong 3 tháng sau sinh. Sự rối loạn này tác động mạnh mẽ lên não bộ dẫn đến rối loạn hoạt động của các tế bào thần kinh ở não. Trong đó, có các trung khu có chức năng ghi nhớ và xử lý thông tin.
Trầm cảm, lo âu và mất ngủ: Phụ nữ sau sinh vừa phải đảm nhận vai trò làm mẹ vừa phải chăm lo cuộc sống gia đình nên nhiều chị em cảm thấy lo lắng, áp lực và khó ngủ về đêm. Trường hợp không nhận được sự chia sẻ từ chồng và gia đình, nhiều phụ nữ sẽ rơi vào trầm cảm khiến trí nhớ ngày càng giảm sút.
Cơ thể thiếu chất dinh dưỡng: Sau khi sinh cơ thể phụ nữ dần suy yếu. Nếu không được bù đắp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết sẽ gây thiếu máu dẫn đến oxy không đủ để bơm lên não là nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ.
2. Hậu quả của mất ngủ hay quên
Mất ngủ hay quên sẽ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống lẫn sức khỏe.
Hiệu quả công việc và học tập giảm sút: Suy giảm trí nhớ ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả và chất lượng công việc do giảm khả năng tư duy, sự tập trung dẫn đến xử lý công việc kém. Suy giảm trí nhớ có thể dẫn đến nhiều sai sót không đáng có, một số trường hợp nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến tài sản và tính mạng. Ở nhóm đối tượng học sinh sinh viên những áp lực bài vở nhất là vào mùa thi làm cho đầu óc các em giảm khả năng ghi nhớ và tiếp thu, lâu dần sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập.
Sa sút trí tuệ: Theo thống kê của các nhà khoa học khoảng 50% số bệnh nhân suy giảm trí nhớ sẽ chuyển thành bệnh sa sút trí tuệ sau 3 năm với các biểu hiện như giảm trí nhớ, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn vận động và mất khả năng nhận biết đồ vật. Bệnh tiến triển xấu dần và bệnh nhân sẽ mất dần khả năng tư duy cũng như tự chăm sóc bản thân và cuối cùng dẫn đến tử vong. Sa sút trí tuệ không những gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn gây ảnh hưởng đến gia đình và toàn xã hội.
Bệnh Alzheimer: Khoảng 10% bệnh nhân suy giảm trí nhớ sẽ chuyển thành Alzheimer dưới tác động của Amyloid Beta - protein gây bệnh Alzheimer có nhiều ở người bị suy giảm trí nhớ. Bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer trung bình tử vong sau khoảng 8-10 năm. Cho đến ngày nay bệnh Alzheimer vẫn không có phương pháp điều trị đặc hiệu mà chỉ có thể làm chậm tiến trình của bệnh.
Teo não: Theo thời gian quá trình suy giảm trí nhớ sẽ tiến triển thành bệnh lý sa sút trí tuệ gây ra những tổn hại nghiêm trọng và rất khó phục hồi ở não bộ như teo não, tổn thương chất trắng, sang thương mạch máu não và giãn các não thất.
Bệnh Parkinson: Ở giai đoạn sớm của bệnh Parkinson bệnh nhân thường gặp tình trạng mệt mỏi, giảm nhận thức và rối loạn chữ viết. Bệnh lý Parkinson diễn ra do thoái hóa các tế bào thần kinh ở vùng chất đen làm giảm sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh. Nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh giảm ảnh hưởng đến sự điều hòa hoạt động của cơ thể gây ra các triệu chứng điển hình của bệnh Parkinson như run, cứng cơ, chậm chạp và rối loạn tư thế.
3. Bạn có đang bị suy giảm trí nhớ hay không?
Trong cuộc sống chúng ta chắc hẳn đã có không ít lần quên một sự việc nào đó đã từng xảy ra, quên tên một ai đó hoặc quên một việc vừa làm. Đây có thể là biểu hiện của sự tinh thần mất tập trung hoặc mệt mỏi tạm thời nhưng cũng có thể là dấu hiệu của suy giảm trí nhớ.
Suy giảm trí nhớ là tình trạng trí nhớ và nhận thức kém dần do suy thoái không ngừng của não bộ. Giai đoạn đầu, bắt đầu bằng biểu hiện bệnh nhân thường hay quên những sự kiện mới vừa xảy ra như không nhớ đã đóng cửa chưa, gửi email quên đính kèm file, quên cầm chìa khóa. Giai đoạn sau tình trạng sẽ càng ngày càng trầm trọng khi người bệnh bị giảm hiệu suất làm việc, học tập, quên những người thân trong gia đình, dễ đi lạc, khó khăn khi sinh hoạt hàng ngày và thậm chí là sa sút trí tuệ hay bệnh Alzheimer.
Tùy theo mức độ nặng hay nhẹ mà biểu hiện của chứng suy giảm trí nhớ sẽ khác nhau ở từng người. Hãy tự kiểm tra khả năng ghi nhớ thông qua những câu hỏi sau:
Câu hỏi 1: Bạn có thường xuyên hỏi những người xung quanh câu giống nhau và bị lạc ở cả những nơi quen thuộc.
Câu hỏi 2: Bạn ít khi quan tâm đến sự an toàn, dinh dưỡng và vệ sinh của bản thân?
Câu hỏi 3: Bạn không thể ghi nhớ là làm theo hướng dẫn dễ dàng? Bạn thường xuyên mất phương hướng về địa điểm, thời gian và con người?
Câu hỏi 4: Ngoài biểu hiện thay đổi nghiêm trọng về trí nhớ, nhân cách và hành vi của bạn cũng có dấu hiệu bất thường?
Tùy theo nguyên nhân mà bệnh nhân mắc suy giảm trí nhớ có thể có dấu hiệu khác kèm theo. Một số dấu hiệu của suy giảm trí nhớ, bao gồm:
Nói trước quên sau, quên vị trí để đồ đạc, sự kiện và vấn đề nào đó hoặc thường xuyên lặp lại một nội dung liên tục.
Khó khăn khi ghi nhớ một thông tin, sự kiện hay bài học mới.
Thiếu sự tập trung trong công việc và học tập.
Thường xuyên thấy mệt mỏi, căng thẳng, stress, tâm trạng thay đổi thất thường và khó kiểm soát được hành vi.
Khó khăn khi lập kế hoạch.
Tư duy chậm chạp khi giải các câu đố hoặc phép tính liên quan đến con số.
Mất định hướng khi được hỏi về các mốc thời gian, các mùa hoặc vị trí mình đang ở.
4. Bị mất ngủ hay quên phải làm sao để cải thiện?
Để cải thiện mất ngủ và hay quên người bệnh cần kết hợp nhiều khía cạnh bao gồm điều trị các bệnh lý liên quan, điều chỉnh các vấn đề tâm lý, thay đổi lối sống, dinh dưỡng khoa học và kiểm soát yếu tố nguy cơ. Trong đó loại bỏ yếu tố nguy cơ có ý nghĩa rất quan trọng để kiểm soát bệnh tiến triển và có ý nghĩa phòng ngừa rất lớn.
Thay đổi lối sống nhằm giải tỏa các căng thẳng: Người bệnh cần sắp xếp công việc, học tập khoa học, cố gắng loại bỏ các áp lực, căng thẳng trong cuộc sống và giữ tinh thần lạc quan nhất có thể. Người bệnh cũng nên thường xuyên dành thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn và ngủ đủ giấc để não bộ không làm việc quá sức.
Tăng cường rèn luyện tư duy: Để tình trạng suy giảm trí nhớ không đến sớm cần thường xuyên suy trì các hoạt động ghi nhớ và tư duy của não. Những người làm việc trí óc thường xuyên sẽ giảm được 50% nguy cơ mắc bệnh Alzheimer so với những người ít phải tư duy. Để phòng tránh suy giảm trí nhớ có thể thực hiện những hoạt động, trò chơi giúp não hoạt động như ô chữ, tính nhẩm, xếp hình hay đọc sách. Các hoạt động như nghe nhạc, tham gia hoạt động xã hội cũng giúp tăng cường trí nhớ và duy trì sự năng động cho não bộ.
Vận động thể lực hàng ngày: Ngoài việc rèn luyện tư duy thì vận động thể chất cũng giúp máu lưu thông đến não bộ tốt hơn, giúp tinh thần thư thái và tăng cường trí nhớ. Mỗi ngày nên dành ra ít nhất 30 phút để thực hiện các bài tập phù hợp như đi bộ, bơi lội, đạp xe và yoga.
Dinh dưỡng khoa học: Thiết lập chế độ dinh dưỡng đủ chất, đa dạng là điều quan trọng để cải thiện trí nhớ. Não bộ cần đủ lượng protein, vitamin và khoáng chất nhất định để hoạt động và phát triển.Chế độ ăn không cung cấp đủ vitamin B1có thể gây rối loạn thần kinh dẫn đến mất trí nhớ ngắn hạn và dài hạn. Trường hợp phụ nữ mang thai và sau sinh cần bổ sung đầy đủ chất sắt theo hướng dẫn của bác sĩ sản khoa.
Bổ sung thực phẩm chức năng có chứa Nicotinamide Mononucleotide (NMN). Nicotinamide Mononucleotide có tác dụng giảm tác hại của các gốc tự do trong tế bào não từ đó chống lại sự thoái hóa thần kinh. Người bệnh có thể cải thiện khả năng nhận thức, trí nhớ và khơi dậy khả năng sáng tạo bằng cách cải thiện giao tiếp giữa các tế bào thần kinh. Ngoài ra, Nicotinamide Mononucleotide còn giúp ổn định tâm trạng, chống stress, chống trầm cảm và chống suy nhược thần kinh.
Hy vọng với những chia sẻ về dấu hiệu, biểu hiện và cách khắc phục của tình trạng mất ngủ, hay quên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề bệnh lý này. Để từ đó sớm có biện pháp khắc phục kịp thời, tránh những ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe.