Bệnh Alzheimer liên quan đến rối loạn chuyển hóa thế nào?

01/08/2023

Bệnh Alzheimer là loại bệnh gây nên tình trạng sa sút trí tuệ, mất trí nhớ. Ngoài các yếu tố di truyền và môi trường thì bệnh Alzheimer có liên quan nhiều đến các rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Vậy bệnh Alzheimer là bệnh gì và bệnh Alzheimer liên quan đến rối loạn chuyển hóa như thế nào?

Bệnh Alzheimer là bệnh gì?

Bệnh Alzheimer là loại sa sút trí tuệ phổ biến nhất, ảnh hưởng đến 27 triệu người trên toàn thế giới và chiếm 60 đến 70% trong tất cả các trường hợp sa sút trí tuệ. Bệnh Alzheimer bắt đầu tiến triển với tình trạng mất trí nhớ nhẹ và có thể dẫn đến mất khả năng tiếp tục trò chuyện và phản ứng với môi trường. Nguyên nhân được chứng minh là do bệnh Alzheimer liên quan đến các phần kiểm soát suy nghĩ, trí nhớ và ngôn ngữ của não. Vì vậy, bệnh Alzheimer có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của một người.

Về mặt bệnh học các dấu hiệu chính của bệnh Alzheimer là sự tích tụ beta-amyloid bên ngoài tế bào thần kinh, sự tăng phospho hóa và tập hợp protein Tau bên trong tế bào thần kinh. Về mặt giải phẫu, bệnh nhân Alzheimer có biểu hiện teo não, đặc biệt là ở vùng hồi hải mã và vùng vỏ não mới. Hơn nữa, trong não của bệnh nhân Alzheimer mức độ giảm acetylcholine norepinephrine và dopamin đã được phát hiện. Nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer hiện vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Các nhà khoa học tin rằng có khả năng không phải là một nguyên nhân duy nhất mà là một số yếu tố có thể ảnh hưởng khác nhau đến mỗi người, bao gồm:

Tuổi tác: Tuổi tác được cho là yếu tố rủi ro được biết đến nhiều nhất đối với bệnh Alzheimer.
Tiền sử gia đình: Các nhà khoa học tin rằng di truyền học có thể đóng một vai trò không nhỏ trong việc phát triển bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, một lối sống lành mạnh như chế độ ăn uống bổ dưỡng, hoạt động thể chất, hạn chế uống rượu và không hút thuốc có thể giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer.
Những thay đổi bất thường trong não có thể bắt đầu nhiều năm trước khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện.
Chế độ ăn uống, môi trường sống và làm việc có thể liên quan đến việc phát triển bệnh Alzheimer

Ở người lớn tuổi bệnh Alzheimer không phải là một phần bình thường của quá trình lão hóa. Một trong những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên của bệnh Alzheimer là các vấn đề về trí nhớ và các chứng mất trí nhớ liên quan. Ngoài ra, bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer có thể gặp một số các triệu chứng sau đây:

Mất trí nhớ làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như bị lạc ở một nơi quen thuộc hoặc lặp đi lặp lại các câu hỏi.
Rắc rối khi tính toán tiền và thanh toán hóa đơn.
Khó hoàn thành các nhiệm vụ quen thuộc ở nhà, tại nơi làm việc hoặc lúc rảnh rỗi.
Suy giảm hoặc khả năng phán đoán kém.
Đặt nhầm đồ vật và không thể quay lại các bước để tìm thấy chúng.
Thay đổi tâm trạng, tính cách hoặc hành vi.

Bệnh Alzheimer liên quan đến rối loạn chuyển hóa như thế nào?

Rối loạn chuyển hóa là một nhóm các thành phần cho thấy tình trạng thừa dinh dưỡng. Chúng bao gồm năm thành phần là huyết áp cao, đường huyết cao, triglycerid huyết thanh cao (TG), cholesterol lipoprotein mật độ cao trong huyết thanh thấp (HDL-C) và béo bụng. Các thành phần của hội chứng chuyển hóa như huyết áp cao, đường huyết, béo bụng và rối loạn lipid máu là những yếu tố nổi tiếng liên quan đến sự xuất hiện của chứng mất trí nhớ ở giai đoạn cuối đời. Rối loạn chuyển hóa đại diện cho tình trạng viêm mạn tính, tăng insulin máu, rối loạn đường huyết, tổn thương mạch máu và stress oxy hóa liên quan đến bệnh Alzheimer. Sự mất cân bằng lipid và glucose trong tuần hoàn hết hợp với quá trình oxy hóa lipid làm tăng cường oxy phản ứng (ROS) dẫn đến rối loạn chức năng của hệ thống chống oxy hóa. Điều này thường gây ra tổn thương mạch máu và rối loạn chức năng hàng rào máu não, ảnh hưởng đến sự tích tụ amyloid, protein Tau và giảm tưới máu mãn tính, dẫn đến tổn thương tế bào thần kinh. Sự lắng đọng amyloid beta bắt đầu một phản ứng miễn dịch nhằm loại bỏ mảng bám amyloid. Tuy nhiên, phản ứng này cũng kích thích dòng cytokine và các loại oxy phản ứng (ROS) làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa thần kinh. Hơn nữa, dòng thác viêm đã làm thay đổi quá trình phosphoryl hóa protein tau cùng với tổn thương oxy hóa đối với tế bào thần kinh. Phản ứng miễn dịch gây ra bởi amyloid, ngoài tình trạng viêm mãn tính do hội chứng chuyển hóa sẽ làm trầm trọng thêm quá trình gây bệnh Alzheimer, dẫn đến sự tiến triển của bệnh Alzheimer.

Một nghiên cứu tiến hành điều tra việc bệnh Alzheimer liên quan đến rối loạn chuyển hóa như thế nào đã phát hiện ra rằng những bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao gấp 11.48 lần so với những người không mắc hội chứng chuyển hóa. Trong đó, bệnh nhân có đường huyết lúc đói cao hơn 10 mg/dL có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer tăng 0.3%. Đái tháo đường không chỉ ảnh hưởng đến suy giảm nhận thức mà còn liên quan đến nguy cơ cao mắc bệnh mạch máu não, bao gồm tăng thể tích chất trắng cao và nhồi máu não. Suy giảm tín hiệu insulin và chuyển hóa glucose trong não là những yếu tố liên quan đến sinh bệnh học Alzheimer. Kháng insulin liên quan đến quá trình tăng phosphoryl hóa protein Tau, protein này khi bị tăng phosphoryl hóa sẽ kết tủa và tích tụ ở dạng đám rối sợi thần kinh. Hơn nữa, kháng insulin làm giảm nồng độ acetylcholine trong não dẫn đến rối loạn cholinergic liên quan đến bệnh lý Alzheimer. Các thụ thể insulin được biểu hiện trong não, đặc biệt là ở các khu vực liên quan đến đăng ký trí nhớ, chẳng hạn như vỏ não, hồi hải mã, vùng dưới đồi và hạch hạnh nhân. Vì vậy, insulin không chỉ điều chỉnh chuyển hóa glucose và lipid trong não mà còn điều chỉnh sự phát triển thần kinh và các hoạt động của tế bào thần kinh liên quan đến học tập và trí nhớ. Bên cạnh đó, rối loạn chuyển hóa là yếu tố nguy cơ cao gây ra bệnh đột quỵ, cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến khả năng mắc bệnh Alzheimer. Bệnh nhân có tiền sử đột quỵ có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao gấp 1,8 lần. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ dẫn đến các quá trình sinh lý bệnh góp phần gây tổn thương tế bào do thiếu máu cục bộ như kích thích quá trình viêm, sản xuất gốc tự do, kích thích độc tính, gián đoạn dòng natri và canxi, thay đổi enzym, giải phóng endothelin, đông máu chậm, kích hoạt tiểu cầu, bạch cầu và rối loạn chức năng nội mô. Tất cả những quá trình này đều là yếu tố nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer. Tóm lại, bệnh Alzheimer liên quan đến rối loạn chuyển hóa như thế nào đã được làm sáng tỏ. Bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao gấp 11.48 lần so với những người không mắc hội chứng chuyển hóa. Do đó, duy trì những thói quen tốt và chế độ ăn uống lành mạnh giúp giảm nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cũng liên quan đến việc làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Bên cạnh đó, hoạt chất Nicotinamide Mononucleotid là tiền thân của coenzyme NAD, được biết đến với tác dụng kiểm soát và ổn định lượng đường trong máu và ngăn chặn bệnh Alzheimer ở người lớn tuổi nhờ khả năng đẩy lùi thoái hóa kết nối của neuron thần kinh và duy trì sự minh mẫn.